Chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ

QUY TRÌNH CHUYỂN ĐỔI SANG SẢN XUẤT HỮU CƠ

Các tình huống chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ:

Lưu ý: Giai đoạn chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ là phải sản xuất theo tất cả các yêu cầu của tiêu chuẩn hữu cơ.

1. Đất hoang hóa hoặc đất đã canh tác nông nghiệp nhưng bỏ hoang hóa 1 thời gian đủ nhiều (không có dư lượng khi kiểm tra): Không cần chuyển đổi nhưng chú ý cây lâu năm thời gian chứng nhận sớm nhất là sau 1 vụ thu hoạch, vụ thứ 2 mới được chứng nhận. Điều kiện cần: Xã xác nhận hoang hóa hoặc không canh tác nông nghiệp; điều kiện đủ: kiểm tra đất, nước, sản phẩm không có dư lượng.
2. Đất đã canh tác nông nghiệp và đã chuyển hướng sang sản xuất nông nghiệp hữu cơ: Không cần thời gian chuyển đổi nếu đã đủ thời gian. Điều kiện cần: hồ sơ chứng minh sản xuất theo nông nghiệp hữu cơ (không sử dụng chất cầm hoặc công nghệ không thích hợp; điều kiện đủ: kiểm tra đất, nước, sản phẩm  không có dư lượng. Chú ý cây lâu năm thời gian chứng nhận sớm nhất là sau 1 vụ thu hoạch, vụ thứ 2 mới được chứng nhận.
3. Đất đã canh tác nông nghiệp bắt đầu chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ: theo quy định của TCVN và sau đó chuyển lên trường hợp số 2 kể trên.
4. Đất lâm nghiệp: xem xét có thể coi là đất nguyên sinh nếu không có hoạt động nông nghiệp. Đáp ứng được thì là trường hợp 1 ở trên.
5. Đất nông nghiệp ô nhiễm dư lượng: thực hiện sản xuất hữu cơ và đảm bảo đủ thời gian loại bỏ hoàn toàn dư lượng. Kế từ ngày kiểm tra hết dư lượng tính đến lúc thu hoạch thì được xem xét chứng nhận.

Các bước chính thông thường để chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ

Quy trình chuyển đổi trang trại truyền thống sang trang trại canh tác hữu cơ thông thường theo ba bước.

• Trước tiên, trang trại cần thu thập các thông tin cần thiết cho hoạt động thực hành nông nghiệp hữu cơ.
• Bước tiếp theo, thử nghiệm một số thực hành thích hợp giúp trang trại thành thạo hơn trong canh tác.
• Cuối cùng, áp dụng quá trình canh tác hữu cơ trên toàn bộ trang trại.

Để việc áp dụng thuận lợi, trang trại có thể sử dụng dịch vụ tư vấn nông nghiệp ngay từ đầu để có các thông tin hữu ích.

Bước 1: Hãy tích lũy kiến thức và kinh nghiệm thông qua đào tạo

Để canh tác hữu cơ thành công đỏi hỏi kiến thức đáng kể về chức năng và khả năng quản lý quá trình tự nhiên. Quan tâm đến việc tìm hiểu về các khả năng hỗ trợ các quá trình tự nhiên để duy trì và cải thiện thu hoạch là điều cần thiết để canh tác hữu cơ thành công. Chủ trang trại cần quan tâm đến việc áp dụng các biện pháp canh tác hữu cơ được khuyến nghị. Nên học tập, trao đổi thêm thông tin với các trang trại bạn để có được các kiến thức tốt. Một số trang trại có thể giỏi làm phân trộn, một số khác ủ phân chuống hoặc phân xanh. Học hỏi kinh nghiệm giúp hạn chế được các sai lầm chung thường gặp phải. Ngoài ra, có thể liên hệ Viện công nghệ sinh học và ứng dụng vi sinh miền nam (SIAM –http://siamb.vn) để đăng ký học về nông nghiệp hữu cơ.

Về cơ bản, trang trại mong muốn chuyển đổi sang hữu cơ cần biết:

• Làm thế nào để cải thiện độ phì của đất một cách tự nhiên.
• Làm thế nào để giữ cho cây trồng khỏe mạnh, ít sâu bệnh.
• Làm thế nào để tăng cường sự đa dạng sinh học trong trang trại.
• Làm thế nào để vật nuôi khỏe mạnh.
• Làm thế nào mang lại giá trị cho các sản phẩm hữu cơ và bán chúng.

Bước 2: Thực hành sản xuất hữu cơ trên trang trại

Sau khi thu thập các thông tin về yêu cầu, tiềm năng và thực hành chính liên quan tới việc chuyển đổi, trang trại có thể bắt đầu thực hành trên trang trại của mình. Để giảm thiểu tối đa rủi ro và quá tải, trang trại có thể thực hành từng bước nhỏ tại các khu vực được giới hạn (các ô thửa hoặc các con vật được lựa chọn). Trang trại cũng có thể lựa chọn việc áp dụng các thực hành trên các cây, con ít bị tác động bởi rủi ro, chi phí đầu tư thấp, yêu cầu về kiến thức, kỹ năng chăm sóc không cao, hạn chế việc bổ sung lao động. Các khuyến nghị này bao gồm:

1. Phủ rơm, phủ gỗ dăm bào, phủ bằng hữu cơ: Phủ đất bằng vật liệu thực vật đã hoai, mục là một cách dễ dàng để kiểm soát cỏ dại và bảo vệ đất trong trồng cây lâu năm. Thực hành này có thể được thực hiện vào hầu hết các hệ thống cây trồng hiện có. Câu hỏi đặt ra ở đây: Nguyên liệu thực vật thích hợp được lấy ở đâu? Tùy vùng trang trại mà áp dụng linh động.
2. Trồng xen canh: Trồng hai loại cây hàng năm với nhau, thường là cây họ đậu, hoặc cây phân xanh (cây phủ đất) xen kẽ với ngô, cây ngũ cốc hoặc rau khác là một cách phổ biến trong canh tác hữu cơ để đa dạng hóa sản xuất và tối đa hóa lợi ích từ đất. Trong trồng xen, phải đặc biệt chú ý để tránh sự cạnh tranh giữa các loại cây trồng về ánh sáng, chất dinh dưỡng và nước. Điều này đòi hỏi kiến thức về sắp xếp, thúc đẩy tăng trưởng của ít nhất một số trong số các loại cây trồng.
3. Phân ủ: Áp dụng phân ủ (phân compost) vào các cánh đồng có thể có tác động lớn đến tăng trưởng và năng suất cây trồng. Để bắt đầu sản xuất phân compost, trang trại cần có đủ nguyên liệu thực vật và động vật, nếu có sẵn. Trong trường hợp khan hiếm, trang trại có thể sẽ phải tự sản xuất nguồn nguyên liệu này trong trang trại bằng cách trồng cỏ, gieo những cây họ đậu phát triển nhanh, tạo ra nhiều sinh khối và bằng cách cách đưa vào nuôi một số động vật để lấy phân, nếu thích hợp. Để làm quen với quy trình sản xuất phân compost, trang trại nên có tư vấn kỹ thuật từ Viện Công nghệ sinh học và ứng dụng vi sinh miền nam (SIAMB). Men vi sinh SIAMB gốc của Viện là các chủng vi sinh bản địa phù hợp với tất cả các vùng của Việt Nam. Sản xuất phân hữu cơ đúng cách sẽ có chất lượng dinh dưỡng tốt, ít tốn kém.
4. Phân xanh: Việc trồng một vài loại cây họ đậu để sản xuất sinh khối và kết hợp chúng vào đất có thể là mới với trang trại đã quen canh tác truyền thống (sử dụng phân bón hóa học). Tuy nhiên, việc sử dụng phân xanh góp phần rất lớn vào việc cải thiện độ phì nhiêu của đất. Phân xanh có thể được trồng xen kẽ giữa các loại cây chính. Để lựa chọn được cây trồng dùng làm phân xanh thích hợp, trang trại cần tìm hiểu thêm thông tin. Việc trồng cỏ trong trại để lấy sinh khối hữu cơ là cần thiết. Viện công nghệ sinh học và ứng dụng vi sinh miền nam có đầy đủ các loại men để ứng dụng cho nông nghiệp hữu cơ và đang được áp dụng tại các trại lớn như Vinamit Organic, My anh khe sanh, . . .Ngoài ra, Viện cung cấp các loại phân hữu cơ đạt tiêu chuẩn sử dụng trong trang trại hữu cơ.
5. Quản lý dịch hại theo tiêu chuẩn hữu cơ: Cách tốt nhất để thiết lập một hệ thống quản lý dịch hại là việc thiết lập sự cân bằng sinh thái giữa dịch hại và thiên địch. Kết hợp với việc lựa chọn các giống cây trồng kháng bệnh tốt là tối quan trọng. Các phương pháp phòng ngừa khác bao gồm: chọn thời điểm gieo hạt, cải thiện chất lượng đất, giá thể; luân canh; khuyến khích các tác nhân sinh học tự nhiên để kiểm soát bệnh, côn trùng và cỏ dại; sử dụng rào cản vật lý để bảo vệ khỏi côn trùng, chim, và động vật; sử dụng các bây sâu bệnh như chất hấp dẫn pheromone.
6. Sử dụng hạt giống và nguyên vật liệu nhân giống phù hợp: Sử dụng hạt giống và nguyên liệu bản địa có chất lượng tốt sẽ tạo ra sự thay đổi lớn trong sản xuất. Thực hành này có thể yêu cầu một số thông tin về lựa chọn hạt giống và vât liệu trồng, bao gồm sự sẵn có của các giống cải tiến và phương pháp xử lý hạt giống. Nhìn chung, trang trại nên ưu tiên sử dụng giống địa phương do những loại này đã thích nghi tốt với môi trường tại đây.
7. Trồng cây họ đậu: Trong các đồn điền trồng cây lâu năm như chuối, cafe, ca cao, trang trại nên trồng  các cây họ đậu như gliricidia, calliandra và cây vừng để cải thiện điều kiện phát triển của cây ăn quả bằng cách cung cấp bóng râm, che phủ, ni tơ thông qua quá trình cố định đạm. Ngoài ra, một số cây họ đậu cung cấp thức ăn rất tốt cho chăn nuôi. Thực hành này đòi hỏi trang trại có kiến thức tốt về cây bóng râm, yêu cầu không gian và mô hình trồng. Mô hình vườn rừng nên được áp dụng linh hoạt để đảm bảo việc đạt được trạng thái cân bằng sinh thái nhanh nhất.
8. Trồng cây làm thức ăn cho gia súc trong trang trại: Để cải thiện thức ăn có sẵn cho vật nuôi, trang trại có thể trồng cỏ, cây thức ăn gia súc họ đậu xunh quanh hoặc giữa các loại cây trồng, hoặc luân canh. Vì thức yêu cầu của chứng nhận hữu cơ là nguồn thức ăn hữu cơ. Vì vậy, việc sử dụng triệt để không gian tại trang trại để cung cấp nguồn thức hữu cơ cho gia súc là việc cần làm.
9. Ruộng bậc thang và bó đất: Xây dựng ruộng theo mô hình bậc thang và bó đất dọc theo các đường cong của đồi là biện pháp quan trọng để bảo vệ đất khỏi xạc lở và xói mòn. Thực hành này xây dựng nền tảng của sự cải thiện hơn nữa đối với độ phì nhiêu của đất đồi. Tuy nhiên để thực hiện, trang trại cần có kiến thức để thực hiện cho phù hợp.

Cây trồng nào nên canh tác trong quá trình chuyển đổi?

Nhiều trang trại muốn thấy kết quả nhanh chóng và thường hỏi phải mất bao lâu để cây trồng hữu cơ phát triển. Canh tác hữu cơ không nhằm mục đích làm cho cây trồng phát triển nhanh hơn. Cây trồng sẽ phát triển nhanh hơn và lớn hơn khi chúng có điều kiện phát triển tốt hơn trước. Mặc dù cây trồng thông thường có thể được thực hiện để tăng trưởng nhanh hơn bằng cách sử dụng nhiều phân bón vô cơ và thuốc kích thích. Cây trồng hữu cơ được nuôi dưỡng để phát triển ở mức bình thường, tự nhiên để ít bị sâu bệnh đồng thời xây dựng cấu trúc dinh dưỡng và thể chất tốt. Trang trại hữu cơ cần làm rất nhiều để làm cho cây trồng của họ phát triển khỏe mạnh và tạo ra năng suất tốt.

Bước 3: Chuyển đổi toàn bộ trang trại truyền thống sang hữu cơ

Ở bước này, trang trại có thể quyết định việc chắc chắn chuyển từ trang trại truyền thống sang trang trại hữu cơ nếu đủ điều kiện, nhất là các thực hành. Chỉ khi nào các thực hành hữu cơ được áp dụng tại toàn bộ trang trại, khi đó, mới có thể gọi trang trại là hữu cơ.

Thông thường, việc áp dụng nhất quán các thực hành hữu cơ đánh dấu sự khởi đầu của một quá trình dài cải thiện hệ thống sản xuất:

1. Cải thiện độ phì nhiêu của đất dựa trên việc tái chế các vật liệu hữu cơ của trang trại và tăng cường sản xuất sinh khối.

2. Khuyến khích các tương tác tích cực giữa các bô phận của hệ thống sản xuất (sinh thái trang trại) để tăng cường khả năng tự chịu sâu bệnh.

3. Tối ưu hóa sự cân bằng giữa sản xuất thức ăn và gia súc.

Nông nghiệp hữu cơ cũng có nghĩa là liên tục học hỏi từ quan sát cá nhân, từ kinh nghiệm bên ngoài, chia sẻ kinh nghiệm với các nông hộ hữu cơ khác và thực hiện thông tin mới trên trang trại của bạn, làm cho nó ngày một bền vững. Cuối cùng, để chắc chắn trang trại của mình đáp ứng các yêu cầu của tiêu chuẩn hữu cơ, trang trại có thể liên hệ Viện công nghệ sinh học và ứng dụng vi sinh miền nam để tư vấn lựa chọn các tổ chức chứng nhận uy tín để tiến hành các hoạt động đánh giá tại trang trại. Chứng chỉ hữu cơ sẽ được cấp cho trang trại để khẳng định cam kết của trang trại khi các yêu cầu của tiêu chuẩn hữu cơ được đáp ứng.

Bài viết sẽ được cập nhật thường xuyên để hoàn thiện và phủ hợp với thực tế.

Các tài liệu liên quan vui lòng tải về trong link sau: SIAMB-chuyển đổi sản xuất nông nghiệp hữu cơ